صرف افعال روسی با مثال‌های گوناگون

در این درس از مجموعه دروس گرامر زبان روسی به موضوع صرف افعال روسی می‌پردازیم. فعل در زبان روسی کلمه‌ای است که انجام شدن کار یا رویدادن حالتی را توسط شخصی در زمان خاصی نشان می‌دهد. به بیان ساده‌تر فعل واژه‌ای است که دارای مفهوم کار یا حالتِ زمان و شخص باهم باشد؛ مثل ‌: Иду به‌معنی می‌روم، Летает به‌معنی پرواز می‌کند و Пишут به‌معنی می‌نویسد.

همان‌طورکه در مثال های بالا می‌بینید، مصدرِ افعال در زبان روسی مثل زبان‌های دیگر، عمل یا حالتی را بدون مفهوم شخص یا زمان مشخص می‌کند. فعل در زبان روسی از لحاظ شمار، شخص و جنس باتوجه‌به نهاد جمله تغییر می‌کند. در زبان روسی مصدرها از لحاظ ظاهری قابل تشخیص هستند و اغلب به ть ،чь و ти ختم می‌شوند؛ مثل فعل‌های جدول زیر:

در زبان روسی دو نوع صرف فعل وجود دارد؛ صرف نوع 1 و صرف نوع 2 . در این مبحث به صرف فعل روسی خواهیم پرداخت که یادگیری آن بسیار اهمیت دارد.

چه افعالی صرف نوع 1 هستند؟

افعالی که به ать ،ять ،ти و чь ختم می‌شوند، اغلب صرف نوع یک هستند. این افعال را با حذف پسوندهای مصدری و با افزودن ضمایر متصل فاعلی صرف می‌کنیم. ضمایر فاعلی در زبان روسی به‌صورت‌کلی درجدول زیر آمده‌اند:

اگر می‌خواهید در یک دوره حرفه‌ای زبان روسی شرکت کنید، حتما سرفصل‌های دوره آموزش آنلاین زبان روسی را ببینید.

در ادامه ضمیر فاعلی مخصوص هر پسوند مصدری را به‌صورت جداگانه می‌گوییم.

صرف افعالی که به ать و ять ختم می‌شوند

افعالی که به ать و ять ختم می‌شوند، به‌صورت زیر صرف می‌شوند:

1. ابتدا ть را حذف می‌کنیم.
2. در مرحله دوم به قسمت باقی‌مانده از فعل ضمایر متصل فاعلی روسی را اضافه می‌کنیم. به‌عنوان مثال صرف فعل работать به‌معنای کار کردن به‌صورت زیر است:

در ادامه صرف فعل читать به‌معنای خواندن را می‌بینید:

صرف فعل покупа́ть به‌معنای خریدن به صورت زیر است:

دیگر افعالی که می‌توانند به این شکل صرف شوند را در جدول زیر می‌بینید:

صرف افعالی که به чь ختم می‌شوند

این افعال معمولا جزو صرف‌های نوع اول هستند؛ اما نکاتی را باید درباره آن‌ها رعایت کرد:

1. ь حذف می‌شود؛
2. در اول شخص مفرد و سوم شخص جمع همخوان ч حذف و با г یا к جایگزین می‌شود؛
3. .در بقیه افعال هم همخوان ч می‌تواند به ж تبدیل شود؛
4. درنهایت به ضمایر فاعلی زیر متصل می‌شود.

در جدول صرف فعل мочь به‌معنای توانستن را می‌بینید:

و در ادامه صرف فعل печь به معنای پختن

دیگر افعالی که به این صورت صرف می‌شوند را می‌توانید در جدول زیر ببینید:

صرف افعالی که به ти ختم می‌شوند

اغلب این افعال از دسته افعال صرف نوع یک هستند .در این افعال با توجه به اینکه پسوند مصدری یعنی ти تکیه‌بر است، شناسه‌ها هم تکیه بر می‌شوند. مراحل صرف این افعال عبارت است از:

1. پسوند مصدری ти حذف می‌شود؛
2. باقیمانده افعال به ضمایر فاعلی زیر متصل می‌شوند.

صرف فعل идти به معنای رفتن یا آمدن به‌صورت زیر است:

دیگر افعال نوع 1 که اینطور صرف می‌شوند، عبارتند از:

نکاتی درباره صرف افعال نوع یک

• فعل‌های صرف اول در اول شخص مفرد، بعد از حروف صدا دار، شناسه ю و پس از همخوان، شناسه у می‌گیرند. مثل: Работаю به‌معنی کار می‌کنم و Иду به‌معنی می‌روم.

• سوم شخص جمع فعل‌های صرف نوع اول، معمولا با اضافه کردن т به انتهای صرف اول شخص مفرد به دست می‌آیند؛ مثل Работаю به‌معنی کار می‌کنم وработают به‌معنی کار می‌کنند

• پسوند ова- پیش از پسوند مصدری، به همخوان у تبدیل و پس ازآن ضمایرمتصل فاعلیِ مربوطه اضافه می‌شود؛ مثل Требовать به‌معنی طلب کردن. مثال زیر را ببینید:

.Я требую , ты требуешь ……….., они требуют

• افعالی که دارای پسوند ну- هستند هم عضو گروه صرف نوع یک هستند. به‌عنوان مثال فعل Отдохнуть به معنی استراحت کردن به شکل زیر صرف می‌شوند:

Я отдохну , ты отдохнёшь …………… они отдохнут

Отдохнуть فعل مطلق است و هنگام صرف زمان آینده به دست می‌آید.

• در هر دو نوع صرف، گاهی ممکن است همخوانی به همخوان دیگری تبدیل شود. این تبدیل معمولا در هر شش شخص اتفاق می‌افتد. مثل Писать به‌معنی نوشتن که به صورت زیر صرف می‌شود:

Я Пишу, ты пишешь ………. они пишут

• معمولا فعل‌هایی که به ریشه каз ختم می‌شوند، صرف اول هستند و همخوان з در آن‌ها به ж تبدیل می‌شود. مثل فعل Сказать به معنی گفتن که به صورت زیر صرف می‌شود:

Я скажу ,ты скажешь ……………. они ск

• تعدادی از فعل‌ها که بعد از ریشه‌های да , зна , ста دارای پسوند ва- باشند، هنگام صرف این پسوند را از دست می‌دهند. مثل Узнавать به‌معنی آگاه شدن که به صورت زیر تعریف می‌شود:

Я узнаю , ты узнаешь ………….. они узнают

• بعضی افعالی که به ить ختم می‌شوند هم در این دسته صرف می‌شوند. مصوت и هنگام صرف به علامت نرمی یعنی ь تبدیل می‌شود؛ مثل فعل Пить به معنی نوشیدن.

Я пью , ты пьёшь ……………. они пьют

• در فعل‌هایی که پسوند مصدری ева- دارند، معمولا هنگام صرف این پسوند به واکه ю تبدیل و سپس صرف می‌شوند؛ مثل فعل Воевать به معنی جنگیدن

Я воюю , ты воюешь ………….. они воюют

افعال صرف نوع دوم چه مشخصه‌ای دارند؟

افعالی که به ить و еть ختم می‌شوند، اغلب در گروه صرف نوع دوم قرار دارند. صرف این افعالکه با حذف پسوندهای مصدری و با افزودن ضمایر متصل فاعلی انجام می‌شود. ضمیر متصل فاعلی درصرف افعال نوع دوم به صورت کلی شکل زیر است:

در ادامه این بخش به صرف اول نوع 2 که به ить ختم می‌شوند، می‌پردازیم.

صرف افعالی که به ить – ختم می‌شوند

1. ابتدا ить- را حذف می‌کنیم؛ مانند فعل Говорить که به صورت говор در می‌آید.
2. در مرحله بعدی به قسمت باقیمانده از فعل، ضمایر متصل فاعلی را اضافه می‌کنیم؛ مثل صرف فعل говорить به‌معنای صحبت کردن که در جدول زیر آمده است:

چند نمونه از دیگر افعالی که به این شکل صرف می‌شوند، در جدول زیر فهرست شده‌اند:

استثنائات

• معمولا در صرف نوع دوم شناسه اول شخص مفرد شناسه ю نوشته می‌شود؛ اما اگر پس از حذف ить- آخرین حرف باقیمانده یکی از چهار همخوان صفیری (ш ,ч ,щ ,ж ) داشته باشد، به‌جای ю شناسه у خواهیم داشت.
• در صرف افعال نوع دوم شناسه سوم شخص جمع ят نوشته می‌شود؛ اما اگر پس از حذف ить- آخرین حرف باقیمانده یکی از چهار همخوان صفیری (ш , ч , щ -ж ) داشته باشد، به‌جای ят شناسه ат خواهیم داشت؛ مثل فعل учить به‌معنای آموختن و یاد دادن:

در این فعل به دلیل وجود همخوان صفیری ч از شناسه у- برای اول شخص مفرد و شناسه ат- برای سوم شخص جمع استفاده شده است.

صرف افعالی که به еть- ختم می‌شوند

این افعال هم اغلب در گروه صرف افعال نوع دوم قرار دارند و به‌صورت زیر صرف می‌شوند:

1. ابتدا еть- را حذف می‌کنیم؛ مثل فعل Смотреть به‌معنای تماشا کردن که به صورت смотр درمی‌آید.
2. سپس ضمایر متصل فاعلی نوع دوم را اضافه می‌کنیم؛ مثل صرف فعل смотреть به‌معنای تماشا کردن در جدول زیر:

نکاتی درباره صرف افعال نوع 2

• در فعل‌های صرف دوم هم، مانند صرف اول ممکن است همخوانی به همخوان دیگر تبدیل شود؛ این تبدیل معمولا در اول شخص مفرد اتفاق میافتد؛ مثل فعل Ходить به‌معنی قدم زدن و راه رفتن که به‌صورت زیر صرف می‌شود:

.Я хожу ,ты ходишь…….. они ходят

افعال دیگری که به این صورت صرف می‌شوند، عبارتند از:Видеть به‌معنی دیدن، ненавидеть به‌معنی متنفر بودن، сидеть به‌معنی نشستن، висеть به‌معنی آویزان بودن.

• در افعالی که بهить – ختم می‌شوند، اگر پیش از مصوت и یکی از همخوان‌های б, в, м, п باشد، برای سهولت در تلفظ واکه л به کار می‌رود؛ مثل Любить به‌معنی دوست داشتن.

.Я люблю , ты любишь……………………. они любят

دیگر افعالی که به این صورت صرف می‌شوند، عبارتند از: Купить به‌معنی خریدن، ловить به‌معنی ماهیگیری کردن و кормить به‌معنی غذا دادن.

• تعدادی از افعال پیش از پسوند مصدری واکه а- دارند و پیش از این واکه یکی از هفت همخوان قرار دارد. برخلاف آنچه در صرف افعال نوع یک گفتیم، این افعال صرف نوع دوم هستند و باید آن‌ها را به خاطر سپرد؛ مثل Кричать به‌معنی فریاد زدن.

Я кричу, ты кричишь,……………… они кричат

دیگر افعالی که به این صورت صرف می‌شوند، عبارتند از:

Молчать به‌معنی ساکت بودن، слышать به‌معنی شنیدن، дышать به‌معنی نفس کشیدن، держать به‌معنی نگه داشتن و лежать به‌معنی قرار داشتن.

سخن پایانی

در مواردی که برای یک فعل فقط سه مورد از اشخاص را صرف کرده‌ایم، شما با توجه به آموخته‌های ابتدایی و توجه به شناسه صرف دوم شخص مفرد می‌توانید موارد دیگر را صرف کنید. در این مقاله سعی کردیم تمامی انواع صرف و استثناعات مربوط به صرف افعال روسی را پوشش دهیم. مثال‌هایی که آوردیم، همگی مربوط به سطوح مبتدی بودند تا تمرکز اصلی روی یادگیری صرف باشد. مسلما صرف افعال در زبان روسی بسیار پرچالش است و برای یادگیری بهتر تمرین و مرور هرچه بیشتر شما لازم است.