فعل در زبان روسی

فعل در هر زبانی از اعضای اصلی و بخش جدایی‌ناپذیری از جمله است؛ به‌طوری‌که با حذف آن جمله معنای خودش را از دست می‌دهد. فعل در زبان روسی ویژگی‌هایی منحصربه ‌فرد و خاصی دارد که باعث تمایز فعل در این زبان با دیگر زبان‌ها می‌شود. در این درس از آموزش گرامر زبان روسی فعل را از نظر وجه، نمود و……… بررسی خواهیم کرد. با روسی با مینو همراه باشید.

نمود فعل در روسی

این ویژگی دستوری که در دیگر زبان‌ها به‌ندرت دیده می‌شود، نوعی تقسیم بندی مربوط به نحوه انجام فعل است که افعال روسی را به دو دسته استمراری (НСВ) و مطلق (СВ) تقسیم می‌کند. منظور از نحوه انجام فعل این است که فعل چگونه و در چه حالتی انجام شده است؟ آیا استمرار در انجام فعل وجود داشته یا خیر؟ هر فعل در زبان روسی یک نمود استمراری و یک نمود مطلق دارد که از نظر معنایی تفاوتی باهم ندارند؛ اما نحوه انجام آن‌ها با هم متفاوت است.

در جدول زیر مثال‌هایی از ویژگی دستوری نمود را می‌بینید:

همان‌طورکه می‌بینید، معنا در هر دو نمود باهم برابر است؛ پس چه تفاوتی بین حالت استمراری و مطلق وجود دارد؟ افعال استمراری مفهوم استمرار و طولانی‌تر بودن عمل را در خود دارند؛ مثل .В те дни, я читала одну книгу که به‌معنی آن روزها من کتابی می‌خواندم است. افعال مطلق معنی عدم وجود استمرار را در خود دارند؛ مثل .В тот день, я прочитала одну книгу که معنی آن روز من یک کتاب خواندم را می‌دهد.

صرف افعال در زبان روسی

در روسی زمان‌های حال، آینده و گذشته در اثر صرف افعال روسی به وجود می آیند؛ یعنی شما با صرف یک فعل و با توجه به اینکه در کدامیک از دسته‌های افعال استمراری یا مطلق قرار دارد، ‌می‌توانید زمان‌های مختلف را به وجود بیاورید. ا

فعل читать یک فعل استمراری است و فعل прочитать یک فعل مطلق است. اگر به صرف آینده این دو فعل دقت کنید، تفاوت‌هایی را در صرف آن‌ها می‌بینید. دلیل این تفاوت‌ها چیست؟ برای رسیدن به زمان آینده افعال استمراری باید ابتدا فعل быть (بودن) را صرف کرده و سپس فعل استمراری را به‌صورت دست‌خورده و صرف‌نشده بنویسیم. به جدول زیر توجه کنید.

در افعال مطلق برای رسیدن به معنای آینده فقط کافی است فعل مطلق را در زمان حال صرف کنیم. این صرف معنای آینده را دربردارد. به جدول زیر توجه کنید.

اگر به‌دنبال یک دوره زبان روسی تخصصی هستید، حتما سرفصل‌های دوره زبان روسی را ببینید.

وجوه فعل در زبان روسی

براساس اینکه عمل ما در یکی از زمان‌های حال، آینده یا گذشته اتفاق افتاده است یا عمل ما یک آرزو، شرط یا عملی است که احتمال اتفاق افتادن آن وجود دارد، سه نوع وجه برای افعال تعریف می‌شود.

وجه اخباری

وجه اخباری مربوط به زمانی است که یک فعل قطعا در زمان حال، گذشته و آینده اتفاق افتاده است؛ مثل .Я Читаю книгу که به معنی من کتاب می‌خوانم است یا .Он писал письмо که به معنی او نامه نوشت است.

وجه التزامی

وجه التزامی برای زمانی است که احتمال وقوع یک موضوع وجود دارد یا درباره شرط و آرزویی صحبت می‌کنیم. مثل جمله Если бы я знала, Я писала бы письмо که به معنی اگر می‌دانستم، نامه می‌نوشتم است.

وجه امری

وجه امری همانطور که از نامش پیداست، برای امر کردن به شخص یا اشخاصی استفاده می‌شود. مثل Читай که به معنی بخوان است یا Скажите به معنی بگویید.

افعال حرکتی

بر خلاف دیگر زبان‌ها افعال حرکتی در زبان روسی ویژگی‌هایی دارند که آن‌ها را از دیگر افعال متمایز می‌کند. به‌طورکلی افعال حرکتی در زبان روسی به ۲ گروه هشت‌تایی تقسیم می‌شوند که با اضافه شدن پیشوندها و گاهی پسوندهایی معانی مختلفی به خود می‌گیرند. با تهیه دوره آموزش افعال حرکتی می‌توانید این افعال را کاملا آموزش ببینید؛ مثال:

.Каждый день я иду в университет пешком

من هر روز پیاده به دانشگاه می‌روم.

.Каждый день я еду в университет на машине

من هر روز با ماشین به دانشگاه می‌روم.

افعال لازم و متعدی

یکی دیگر از دسته‌بندی‌های افعال روسی، دسته‌بندی براساس نیاز یا عدم نیاز به مفعول است. افعال متعدی افعالی هستند که برای تکمیل جمله به حضور مفعول نیاز دارند. مثال‌های زیر را ببنید:

.я беру книгу

من کتاب را برمی‌دارم.

.Она объясняла проблем

او مشکل را توضیح داد.

افعال لازم افعالی هستند که نیازی به مفعول ندارند و بدون مفعول معنای کاملی به جمله می‌بخشند. به مثال‌های زیر توجه کنید.

.Школьники гуляли

دانش‌آموزان قدم زدند.

.Рабочие работают

کارگران کار می‌کنند.

افعال انعکاسی

همانطورکه از نامشان مشخص است، این افعال، انعکاسی از نهاد هستند. در زبان روسی افعالی وجود دارند که به ся ختم می‌شوند. به این فعل‌ها، افعال انعکاسی می‌گویند. گاهی اوقات این بخش ся به یک فعل متعدی اضافه شده و فعل انعکاسی را می‌سازد. مثال:

Одевть به معنی پوشاندن یک فعل متعدی است و одеваться به معنی پوشیدن و یک فعل لازم است.

افعال معلوم و مجهول

یکی دیگر از دسته‌بندی‌هایی که می‌توان برای افعال روسی در نظر گرفت و در زبان فارسی هم مانند آن دیده می‌شود، دسته‌بندی براساس چگونگی انجام عمل نسبت به نهاد و مفعول است. از این نظر افعال به دو دسته افعال معلوم و افعال مجهول تقسیم می‌شوند.

افعال معلوم

به آن دسته از افعالی می‌گویند که نهاد انجام‌دهنده آن‌هاست. مثال:

.Он открыл окно

او پنجره را باز کرد.

همان‌طورکه می‌بینید، نهاد “او” عمل باز کردن پنجره را انجام داده و انجام‌دهنده فعل مشخص است.

افعال مجهول

اگر فعلی که انجام شده است، توسط نهاد انجام نشده باشد و انجام‌دهنده فعل نامشخص باشد، آن فعل مجهول است. مثال:

.Окно откроется

پنجره باز شده است.

همان‌طورکه می‌بینید، انجام‌دهنده فعل مشخص نیست. کلمه پنجره نهاد است؛ اما انجام‌دهنده فعل نیست.

حالت مجهول در زبان روسی به دو روش به وجود می‌آید:

• با اضافه کردن ся به انتهای بعضی فعل‌ها؛ مثل Закрыть به معنی بستن:

.Я закрою магазин

من مغازه را می‌بندم.

این یک فعل معلوم است؛ اما Закрыться به معنی بسته شدن یک فعل مجهول است که با اضافه شدن پایانه ся ساخته می‌شود؛ مثال:

.Магазин закроется

مغازه بسته می‌شود.

• از طریق صفت فعلی؛ مثل فعل به معنی نوشتن:

.Я написала письмо

من نامه را نوشتم.

Написать یک فعل معلوم است.

.Письмо написана

نامه نوشته شد.

Написана صفت فعلی کوتاه است که برای مجهول کردن از آن استفاده می‌شود.

سخن پایانی

در این درس با مفهوم فعل در زبان روسی و انواع آن همراه با مثال‌های ساده آشنا شدید. فراموش نکنید فعل در زبان روسی جایگاه بسیار مهمی دارد و هرچقدر شما اشراف بهتری بر آن داشته باشید، بهتر و راحت‌تر جمله‌سازی خواهید کرد.

منابع استفاده شده در این مطلب:

• کتاب آموزش نوین زبان روسی اثر دکتر حسین لسانی
• کتاب دستور آموزشی زبان روسی اثر دکتر سید حسن زهرایی