گرامر زبان روسی

 

یکی از مهم‌ترین و پرچالش‌ترین بخش‌های آموزش زبان روسی مبحث گرامر یا قواعد زبان روسی است؛ چون قدم اول برای تقویت همه بخش‌ها ازجمله مکالمه، یادگیری دستور زبان روسی است. زبان روسی بر خلاف زبان‌هایی مثل انگلیسی که صرفی نیستند، صرف می‌شود و این صرف شدن نه‌فقط برای افعال بلکه برای اسامی وصفات و ضمایر هم اتفاق می‌افتد و همین مسئله باعث دشواری و درعین‌حال جذابیت هرچه تمام‌تر زبان روسی است. یکی دیگر از چالش‌های زبان آموزان روسی وجود مباحث گرامری مثل صفت فعلی یا قید فعلی و مواردی از این دست است که معادل آن را در زبان فارسی نداریم. در ادامه به بررسی کلیات گرامر روسی می‌پردازیم..

کلیات گرامر روسی

در ادامه گرامر روسی را چند بخش کرده و هرکدام را برای شما شرح می‌دهیم. درصورتی‌که نیاز دارید درباره هر مبحث بیشتر بدانید، روی لینک‌های معرفی‌شده در همان بخش کلیک کنید. با مدرسه زبان روسی با مینو همراه باشید.

اسم

اسامی را می‌توان بخش اول از دستور زبان گسترده روسی دانست. اسم در زبان روسی ویژگی‌های دستوری جاندار یا بی‌جان بودن، جنس ،شمارو حالت‌های مختلف را دارد. جانداری و بی‌جان بودن اسامی به این معنی است که یک اسم بر یک موجود زنده دلالت می‌کند یا خیر. اگر اسم بر موجود زنده ای دلالت کند؛ پس اسم جانداراست؛ مثل: پزشک (Врач) و دانشجو (Студент).

اگر اسم بر یک موجود زنده دلالت نکند، پس بی جان است؛ مثل میز (стол) و دانشگاه (Университет). همچنین اسامی در زبان روسی از نظر شمار به دو دسته مفرد و جمع تقسیم می‌شوند که دسته مفرد شامل سه جنس مونث، مذکر و خنثی است.

اسامی از نظر حالت هم در زبان روسی تغییر می‌کنند و صرف می‌شوند که در ادامه و در بخش حالت‌های دستوری درباره آن صحبت خواهیم کرد.

درس های پیشنهادی مربوط به اسم در زبان روسی:

• جنسیت اسامی در زبان روسی
• جمع بستن اسامی در زبان روسی
• اسامی جاندار و بی جان روسی

ضمایر

ضمایر روسی کلماتی هستند که به‌صورت کنایه از کسی، چیزی یا کمیتی جایگزین اسم می‌شوند و می‌توانند نقش‌های مختلف اسم را هم بگیرند؛ مثلا عدد двадцать یعنی ۲۰ یک عدد است؛ اما در شرایطی می‌توان از کلمه столько به‌معنای اینقدر برای آن استفاده کرد.

ضمایرهم از نظر شمار، جنس و حالتِ جمله قابل تغییر و صرف هستند و به ۹ دسته تقسیم می‌شوند:

1. ضمایر شخصی؛
2. ضمایر ملکی در زبان روسی؛
3. ضمایر پرسشی؛
4. ضمیر موصولی؛
5. ضمیر مبهم؛
6. ضمیر نفی؛
7. ضمیر متممی؛
8. ضمایر اشاره در زبان روسی؛
9. ضمیر انعکاسی.

اعداد

شاید برایتان جالب باشد که مبحث اعداد را در بخش دستور زبان روسی معرفی می‌کنیم؛ اما باید بدانید اعداد روسی به‌صورت مستقیم با دستور زبان روسی در ارتباطند؛ به‌صورتی‌که استفاده از انواع مختلف اعداد در مکان‌های مختلف موجب تغییر حالت جمله و حتی تغییر حالت جمله موجب تغییر در ساختار و نوشتار عدد می‌شود.

اعداد روسی از دو نظر دسته‌بندی شده‌اند: ساختار و مفهوم و بیان نحوه کمیت. اعداد از نظر ساختار به سه دسته اعداد ساده و اعداد مرکب و اعداد ترکیبی تقسیم می‌شوند و از نظر مفهوم و نحوه بیان کمیت به اعداد اصلی، اعداد ترتیبی، اعداد کسری و اعداد مجموعی و اعداد مبهم تقسیم می‌شوند. بهتر است بدانید در زبان فارسی مشابه اعداد مجموعی را نداریم.

قید

قید در زبان روسی آن قسمتی از جمله است که اغلب به بیان ویژگی‌های فعل و گاهی ویژگی‌های صفت می‌پردازد. در زبان روسی قید بخش غیر قابل صرف و غیر قابل تغییر جمله است. قیدها در زبان روسی به 6 دسته تقسیم می‌شوند:

1. قید کیفیت؛
2. .قید مقدار و اندازه؛
3. قید علت؛
4. قید هدف؛
5. قید زمان؛
6. قید مکان.

صفت

صفت کلمه‌ای است که به توصیف اسم می‌پردازد. در زبان روسی صفت کاملاً پیرو موصوف است و از حالت، جنس و شمار موصوف تبعیت می‌کند. اگر بخواهیم صفت را در زبان روسی با فارسی ترجمه کنیم، صفات عالی و صفات تفصیلی را داریم که مشابه آن‌ها در زبان فارسی وجود دارد.

نوع جالب و قابل توجهی از صفات روسی که در زبان فارسی مانند آن را نداریم، صفت‌های کوتاه هستند که برخلاف صفت‌های معمولی بعد از موصوف قرار می‌گیرند و نقش مسندی دارند؛ مثل: مجله جالب (Интересный журнал).

صفت‌های کوتاه از لحاظ جنس و شمار از موصوف پیروی می‌کنند؛ ولی از لحاظ حالت غیر قابل تغییرند. برای آشنایی بیشتر با انواع صفات در زبان روسی و صرف آن‌ها سری به درس صرف صفات در زبان روسی بزنید.

پادژ

برخلاف زبان انگلیسی یا فارسی، زبان روسی از لحاظ زمان دسته‌بندی خاصی ندارد. در زبان روسی هسته مرکزی جمله فعل است که باتوجه‌به آن و سوالاتی که برای اعضای دیگر جمله می‌سازد، باعث شکل‌گیری حالت خاصی در جمله می‌شود.

1.  

ترجمه	تلفظ	سوال
چه کسی می‌نویسد؟	?Kto pishet	?Кто пишет
برادر چه می‌نویسد؟	?Shto brat pishet	?Что брат пишет
برادر برای چه کسی نامه می‌نویسد؟	?Kamoo pishet brat pismo	?Кому пишет брат письмо

در هریک از جملات بالا سوالی که فعل ایجاد کرده است، باعث به وجود آمدن حالت خاصی در جمله شده است. به این حالت‌ها، پادژ می‌گویند که انواع مختیلفی دارد.

پادژها در زبان روسی شامل شش گروه زیر می‌شوند:

1. .حالت فاعلی یا نهادی؛
2. حالت اضافه
3. حالت متممی؛
4. حالت مفعولی؛
5. حالت همراهی یا بایی؛
6. حالت حرف اضافه.

مثلاً درجدول شماره 1 و در سوال اول درباره نویسنده ( فاعل) سوال شده پس حالت فاعلی به وجود آمده است. درجدول شماره 2 و سوال دوم درباره چیزی که نوشته شده (مفعول) سوال شده و حالت مفعولی ایجاد کرده است. درجدول شماره 3 و سوال سوم درباره اینکه برای چه کسی نامه می‌نویسد (متمم) سوال شده و حالت متممی را ایجاد کرده است. برای یادگیری اصولی پادژها نگاهی به دوره آموزش پادژها بزنید.

فعل

فعل در زبان روسی قسمتی از جمله است که به انجام عملی یا روی دادن حالتی دلالت می‌کند. ویژگی‌های دستوری فعل در زبان روسی بسیار متنوعند و شامل ویژگی‌های دستوری زمان، شخص، شمار، جنس، وجه، نمود و حالت می‌شوند. همه این موارد از نوع تغیی‌دهنده هستند و فقط ویژگی دستوری نمود از نوع تغییدهنده نیست. در ادامه به هرکدام از این ویژگی‌ها اشاره می‌کنیم.

فعل از نظر شخص، شمار و جنس

شکل مصدری افعال روسی با توجه به مفرد یا جمع بودن شخص و جنس آن صرف می‌شوند. البته فقط صرف گذشته افعال است که تحت‌تاثیر جنس شخص تغییرمی‌کند .

فعل از نظر ویژگی دستوری وجه

منظور از این ویژگی دستوری، سه وجه اخباری، امری و التزامی است. مشابه این موارد را در زبان فارسی داریم. در هریک از این وجوه صرف فعل با توجه به شرایط و وجه جمله تغییر پیدا می‌کند.

فعل از نظر گونه یا نمود فعل

یکی از ویژگی‌های بارز زبان روسی که در سایر زبان ها کمتر دیده می‌شود، تقسیم‌بندی فعل از نظر نحوه انجام آن به دو دسته مطلق و استمراری است. اغلب افعال هردو شکل مطلق و استمراری را دارند که شرایط استفاده از هرکدام متفاوت است. مثال زیر را ببینید:

معنی	مطلق	استمراری
خواندن	прочитать	Читать
نوشتن	Написать	писать

فعل از نظر زمان

افعال در زبان روسی از نظر صرفی به سه دسته صرفی زمان حال، گذشته و آینده تقسیم می‌شوند؛ یعنی با صرف یک فعل در شکلی خاص می‌توان به زمان گذشته، حال و حتی آینده رسید. یکی دیگر از موارد تاثیر گذارروی زمان افعال ویژگی دستوری نمود در آن‌هاست.

فعل از نظر حالت

افعال، زمینه‌ساز به وجود آمدن حالت‌های دستوری در زبان روسی هستند و هر فعلی با توجه به سوالی که ایجاد می‌کند موجب ایجاد یک حالت جدید می‌شود.

افعال حرکتی

یکی دیگر از مباحث بسیار مهم در دستور زبان روسی موضوع افعال حرکتی است. منظور از افعال حرکتی افعالی هستند که به حرکت و رفت و آمد دلالت دارند. این مبحث از مباحث پیچیده و پرچالش در زبان روسی است؛ زیرا هریک از این افعال برای استفاده نیاز به شرایط خاصی دارند؛ درحالی‌که در زبان فارسی افعال مربوط به حرکت و رفت و آمد اصلاً این‌طور نیستند. اگر در یادگیری این مبحث گرامری چالش دارید، حتما سری به دوره آموزش افعال حرکتی بزنید.

صفت فعلی

در دستور زبان روسی بخشی با نام صفت فعلی داریم که در فارسی معادل آن را نداریم. صفات فعلی گروه خاصی از کلمات هستند که از نظر ظاهری شبیه به صفات هستند و از بُن فعل ساخته شده‌اند. صفات فعلی مشخصه‌های صرفی و نحوی منحصر به فرد خود را دارند. ناگفته نماند که صفت فعلی از موارد بسیار کاربردی در زبان روسی است. به عنوان مثال Читающий мальчик (پسری که مطالعه می‌کند) از بن فعل читать به‌معنای مطالعه کردن ساخته شده است.

قید فعلی

قید فعلی گروه خاصی از کلمات هستند که از بن فعل ساخته می‌شوند و می‌توانند در ساختار جمله‌ها به صورت عملی استفاده شوند که به صورت جانبی در کنار عمل دیگر اتفاق افتاده است؛ به عنوان مثال:

.Читая книгу , он слушает радио

او در حالی که مطالعه می‌کند رادیو گوش می‌دهد.

قید گزاره‌ای

قیدهای گزاره‌ای یا  «مقوله حالت» کلماتی هستند که حالات روحی و جسمی انسان یا هر موجود جاندار دیگر و همچنین شرایط و وضعیت محیط اطراف را بیان می‌کند. مثال زیر را ببینید.

.Мне холодно

من سردم است.