دسته‌بندی نشده
جنسیت اسامی در زبان روسی
خرداد
در این درس از آموزش زبان روسی از صفر می‌خواهیم اسم‌ها را آموزش دهیم و درباره اولین قانون گرامری یعنی جنسیت اسامی در روسی صحبت کنیم. یادگیری این قانون یا به‌عبارت دیگر، یادگیری «جنس اسامی» بسیار بسیار مهم است و زبان‌آموزان در همه سطوح از مبتدی گرفته تا پیشرفته با آن سروکار دارند؛ پس عملا شناسایی جنسیت اسامی در زبان روسی تا انتهای یادگیری این زبان همه‌جا همراه شماست. با مدرسه زبان روسی با مینو همراه باشید.
در گرامر همه زبان‌ها، کلمات به اقسام مختلفی تقسیم می‌شوند؛ ازجمله اسم، فعل، صفت، ضمیر، قید و… که هرکدام قوانین صرفی و کاربرد مشخص خود را دارند؛ به‌عنوان مثال افعال در زمان‌های گذشته، حال و آینده صرف می‌شوند یا ضمایر انواع مختلفی دارند؛ مثل ضمیر فاعلی یا ضمیر مفعولی. اسامی هم در زبان روسی از لحاظ جنسیت به سه دسته مذکر و مونث و خنثی تقسیم می‌شوند.
قبل از پرداختن به موضوع «جنس اسامی» لازم است با خود «اسم» آشنا شویم. چه کلمه‌ای «اسم» محسوب می‌شود؟ در دستور زبان روسی، «اسم» کلمه‌ای است که به افراد، اشیاء، مکانها و… دلالت می‌کند و به سوال «چه کسی؟» (кто) یا «چه چیزی؟» (что) پاسخ می‌دهد.
نحوه شناخت جنسیت اسامی در زبان روسی
باتوجه‌به توضیحات بالا، همه «اسامی» در زبان روسی دارای «جنس» هستند؛ یعنی یا مذکر هستند یا مونث یا خنثی. با چند مثال این موضوع را بیشتر شرح می‌دهیم. شاید اولین‌بار مساله جنس اسامی را در دبیرستان و موقع یادگیری زبان عربی شنیده باشید. در زبان عربی، اسامی اکثرا براساس آنچه در دنیای واقعی هستند، به دو گروه مذکر و مونث تقسیم می‌شوند؛ مثلا خواهر (أخت) مونث و برادر (أخ) مذکر محسوب می‌شود.
همین قضیه را در سایر زبان‌های لاتین مثل ایتالیایی، اسپانیایی و فرانسه نیز می‌بینیم. جنس اسامی اکثرا وابسته به نوع جهان‌بینی متکلمان به آن زبان است و توسط آن‌ها تعیین و با حروف تعریفی مشخص می‌شود که همراه اسم می‌آید؛ مثلا در زبان ایتالیایی اسم Tavalo به‌معنای میز، مذکر است؛ درحالی‌که Casa به‌معنای خانه، مونث محسوب می‌شود.
موضوع جنسیت اسامی به‌نوعی در زبان فارسی هم وجود دارد. در فارسی عامیانه همیشه برای خورشید لفظ خانم به کار برده می‌شود (خورشید خانم)؛ درحالی‌که یک شیر، همیشه آقاست (آقا شیره).
جنسیت اسامی در زبان روسی نسبت به زبان فارسی کمی متفاوت است. در روسی جنس اسامی، فارغ از آنچه در دنیای واقعی بر آن دلالت می‌کنند، تنها براساس پایانه صرفی آن‌ها (یعنی آخرین حرف موجود در کلمه) تعیین می‌شود. قبل از مطالعه این درس لازم است با الفبای روسی آشنایی داشته باشید. اسامی در زبان روسی به سه گروه مذکر، مونث و خنثی دسته‌بندی می‌شوند. به‌عنوان مثال یک اسم نمی‌تواند همزمان هم مونث و هم خنثی باشد. در ادامه به نحوه تشخیص هر کدام از اسامی مذکر، مونث و خنثی در زبان روسی می‌پردازیم.
1. اسامی مذکر (мужской род)
- اسامی مذکر، اسامی هستند که به حروف بیصدا ختم می‌شوند. منظور از حروف بیصدا، درواقع همه حروف الفبا هستند؛ به‌جز 10 حرف صدادار. در ادامه چند مثال از حروف مذاکر را می‌بینیم. Дом (خانه)، Парк (پارک)، Город (شهر)
- اسامی مختوم به й (ای کوتاه) هم مذکر به حساب می‌آیند؛ مانند: Музей (موزه)
- همچنین بعضی اسامی که به ь (علامت نرم‌کننده) ختم می‌شوند هم در گرامر زبان روسی، مذکر به حساب می‌آیند؛ مانند: Преподаватель (استاد)، Учитель (معلم)، день (روز)
پس به‌طور خلاصه اسامی مذکر یکی از سه حالت زیر را دارند:
- اسامی مذکر منتهی به حروف بیصدا؛
- اسامی منتهی به й (ای کوتاه)؛
- بعضی اسامی دارای ь (علامت نرم‌کننده).
2. اسامی مونث (женский род)
اسامی مختوم به а یا я و همچنین بعضی اسامی که به ь (علامت نرم‌کننده) ختم می‌شوند، در گرامر زبان روسی مونث به حساب می‌آیند؛ ازجمله Комната (اتاق)، Авария (تصادف)، Тетрадь (دفتر)، ночь (شب).
لازم است در همینجا این نکته را روشن کنیم که صرفا براساس حفظیات و به‌مرور زمان می‌توانید تشخیص دهید که یک اسم مختوم به ь (علامت نرم‌کننده) مذکر است یا مونث.
3. اسامی خنثی (средний род)
همه اسامی مختوم به о ، е و мя در زبان روسی خنثی هستند؛ مانند: Окно (پنجره)، Молоко (شیر خوراکی)، Фото (عکس)، Море (دریا)، Имя (نام)، время (وقت، زمان).
استثنائات جنسیت اسامی در زبان روسی
همان‌طورکه می‌دانید گرامر هر زبانی موارد استثنایی دارد. درواقع استثناها جزء جدانشدنی هر زبان هستند. دستور زبان روسی هم از این قاعده مستثنی نیست. در ادامه این بخش این استثنائات را معرفی می‌کنیم:
سه کلمه Папа (پدر)، Дедушка (پدر بزرگ) و Дядя (عمو، دایی) با آنکه به حرف а و я ختم شده‌اند و طبق آنچه گفته شد، باید مونث باشند؛ اما مونث نیستند و مذکر محسوب می‌شوند.
مطالب پیشنهادی ما برای مطالعه: